Vào ngày 1/2/2025, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã ký một sắc lệnh hành pháp áp đặt mức thuế 25% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Mexico, 25% đối với hầu hết hàng hóa từ Canada và 10% đối với hàng hóa từ Trung Quốc. Nhà Trắng tuyên bố rằng động thái này nhằm buộc các quốc gia này chịu trách nhiệm về việc không ngăn chặn tình trạng nhập cư bất hợp pháp và dòng chảy của fentanyl cùng các loại ma túy khác vào Mỹ. Đặc biệt, chính quyền Trump cáo buộc các tổ chức buôn bán ma túy Mexico có “liên minh không thể chấp nhận được” với chính phủ Mexico, cho rằng chính phủ Mexico đã “tạo điều kiện” cho các băng đảng sản xuất và vận chuyển các chất gây nghiện nguy hiểm, dẫn đến hàng trăm nghìn người Mỹ tử vong do sốc ma túy.
Đáp lại, Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum đã mạnh mẽ bác bỏ những cáo buộc này, gọi đó là “vu khống” và tuyên bố sẽ thực hiện các biện pháp trả đũa tương xứng. Bà cho biết đã thảo luận với Bộ trưởng Kinh tế Marcelo Ebrard để triển khai “Kế hoạch B”, bao gồm các biện pháp thuế quan và phi thuế quan nhằm bảo vệ lợi ích của Mexico. Bà nhấn mạnh rằng động thái áp thuế của Washington là “vi phạm trắng trợn” hiệp định thương mại tự do giữa Mỹ, Mexico và Canada.
Trên mạng xã hội X, bà Sheinbaum viết: “Chúng tôi kiên quyết bác bỏ lời vu khống của Nhà Trắng. Nếu có liên minh như vậy tồn tại, đó chính là đường dây tại Mỹ bán vũ khí hạng nặng cho các băng đảng”. Bà cũng chỉ trích Mỹ vì không giải quyết vấn đề rửa tiền và buôn bán ma túy trong nước, đồng thời nhấn mạnh rằng nếu Mỹ muốn giải quyết tình trạng tiêu thụ fentanyl nghiêm trọng trong nước, họ nên tập trung vào các vấn đề nội tại này.
Các chuyên gia nhận định rằng đây là lần đầu tiên một cáo buộc chính thức về việc chính phủ Mexico liên kết với các băng đảng ma túy được đưa ra trong một văn bản chính thức của Mỹ. Nhà ngoại giao Mexico đã nghỉ hưu Agustin Gutierrez Canet cho biết: “Thật sự chưa từng có tiền lệ Mỹ nêu cáo buộc chính phủ Mexico có liên kết với hoạt động buôn bán ma túy trong một văn bản chính thức”. Ông cảnh báo rằng động thái này của ông Trump có thể gây áp lực và không nên coi nhẹ.
Mỹ hiện là đối tác thương mại lớn nhất của Mexico, chiếm khoảng 80% lượng hàng xuất khẩu của Mexico, tương đương 20% GDP của nước này. Việc áp thuế mới có thể gây ra những tác động tiêu cực đáng kể đến nền kinh tế Mexico. Tập đoàn tư vấn Capital Economics cảnh báo rằng lệnh áp thuế có thể khiến nền kinh tế Mexico rơi vào suy thoái vào cuối năm nay. Chuyên gia Wendong Zhang của Đại học Cornell ước tính Mexico có thể mất 2% GDP thực tế, trong khi Gabriela Siller, giám đốc phân tích kinh tế của tập đoàn tài chính Banco BASE, dự đoán mức giảm có thể lên đến 4% nếu các biện pháp thuế quan được duy trì đến cuối năm, dẫn đến giảm sản lượng xuất khẩu 12%.
Để đáp trả, Mexico đã chuẩn bị các mức thuế trả đũa dao động từ 5% đến 20% đối với các mặt hàng nhập khẩu từ Mỹ, bao gồm thịt lợn, pho mát, nông sản tươi sống, cũng như thép và nhôm. Ngành công nghiệp ô tô ban đầu sẽ được miễn trừ thuế quan. Dữ liệu của Cục Thống kê Mỹ cho thấy xuất khẩu của Mỹ sang Mexico đạt hơn 322 tỷ USD vào năm 2023, trong khi Mỹ nhập khẩu hơn 475 tỷ USD các sản phẩm của Mexico.
Tổng thống Sheinbaum cũng nhấn mạnh rằng chính phủ của bà muốn đối thoại thay vì đối đầu với Mỹ, nhưng Mexico buộc phải đáp trả tương xứng để bảo vệ lợi ích quốc gia. Bà cũng đề cao những nỗ lực của chính phủ trong việc chống lại buôn bán ma túy, bao gồm việc thu giữ hơn 40 tấn ma túy, trong đó có 20 triệu liều fentanyl, và bắt giữ hơn 10.000 cá nhân liên quan đến tội phạm có tổ chức kể từ khi bà nhậm chức vào tháng 10/2024.
Tình hình căng thẳng này đặt ra nhiều thách thức cho quan hệ song phương giữa Mỹ và Mexico, đặc biệt trong lĩnh vực thương mại và an ninh. Việc áp đặt thuế quan và các biện pháp trả đũa có thể dẫn đến những hệ lụy kinh tế tiêu cực cho cả hai bên, đồng thời làm gia tăng căng thẳng trong hợp tác chống tội phạm xuyên biên giới.
Trong bối cảnh này, việc duy trì đối thoại và tìm kiếm giải pháp hòa bình, hợp tác là điều cần thiết để đảm bảo lợi ích chung của cả hai quốc gia và khu vực. Cộng đồng quốc tế cũng đang theo dõi sát sao diễn biến của tình hình, hy vọng rằng Mỹ và Mexico sẽ tìm ra giải pháp hợp lý để giải quyết mâu thuẫn hiện tại.